Gần 100 ki ốt tại trung tâm thương mại bị bỏ không
Chợ truyền thống đầu tiên được thực hiện chuyển đổi mô hình chợ dân sinh thành TTTM trên địa bàn Hà Nội là chợ Hàng Da, song, cuộc chuyển đổi này đã bị thất bại. Tháng 3/2009, TTTM Hàng Da được khởi công với quy mô đầu tư 5 tầng nổi, 2 tầng hầm, tổng chi phí là hơn 223 tỷ đồng.
Từ tháng 10/2010, TTTM này được đưa vào hoạt động, nhưng suốt 7 năm nay, chợ luôn ở trong tình trạng vắng vẻ, đìu hiu. Ghi nhận tình hình của chợ vào chiều ngày 5/7, tại tầng B1, khu vực kinh doanh các mặt hàng rau quả, thịt, quần áo… có diện tích hàng trăm mét vuông nhưng chỉ èo uột trên dưới 10 khách hàng, trong đó, có 3 khách nước ngoài tới để thăm quan. Đến gian hàng thịt, có tới 2/3 số hộ kinh doanh tại đây đã đóng cửa, còn một chủ hộ thì … nằm ngủ.
Bà Lê Thanh Hải, chủ quầy B435, thuộc khu bán thịt than thở: “Tôi đã bán hàng tại đây đã 20 năm, kể từ khi TTTM chưa xây dựng. Chợ Hàng Da trước đây sầm uất không kém gì chợ Đồng Xuân, nhưng từ khi TTTM được xây lên thì vô cùng ế khách”. Bà Hải cho biết thêm, mỗi ngày trung bình ki ốt chỉ có khoảng 3, 4 lượt khách, thậm chí, có ngày còn không có khách nào. Cùng nỗi niềm bức xúc, bà Lê Thị Chắt, chủ ki ốt B417 cho hay, thói quen của người dân là đỗ xe ở đâu mua ở đấy, giờ rất khó để thay đổi. Cùng với đó, cũng không ai mất công, mất thời gian, mất của để gửi xe máy 3.000 đồng/lượt rồi đi bộ cả hàng chục bậc thang xuống hầm chỉ để mua 3 lạng thịt cả.
Khu vực chợ truyền thống tại TTTM Hàng Da.
Các tiểu thương tại đây cho biết, sở dĩ họ còn bám trụ được nhờ TTTM vẫn đang còn chính sách ưu đãi giá thuê ki-ốt. Thêm vào đó, họ còn có những mối giao hàng cho các nhà hàng, còn hầu như không bán được cho đối tượng khách lẻ.
Nhiều tiểu thương tại chợ 19/12 (chợ Âm Phủ) cho biết, việc kinh doanh của họ hiện nay chỉ bằng 1/10 so với trước đây. Ghi nhận của PV tại khu vực bán cá vào thời điểm 16h chiều, các gian hàng đa phần đều trong tình trạng đóng cửa, có nơi treo biển bán hoặc cho thuê lại ki-ốt. Khu bán rượu và tạp phẩm ở tầng 1 cũng không khá khẩm hơn khi mà chỉ có vài gian hàng đầu mở cửa, còn lại đa phần đều đã nghỉ hoặc đóng cửa sớm. Tình trạng ế ẩm này còn diễn ra tại nhiều TTTM khác trên địa bàn Hà Nội như: TTTM Cửa Nam, TTTM Hàng Bè, TTTM Chợ Mơ…
Ông Lê Văn Vượng, phụ trách chợ truyền thống tại TTTM Hàng Da trong cuộc trao đổi với PV cho biết, TTTM đã bố trí tầng B1 và tầng 1 là 2 vị trí thuận lợi nhất để kinh doanh phục vụ chợ dân sinh. Không chỉ vậy, thời gian từ 2010-2017, đã nhiều lần Nhà nước điều chỉnh tăng giá thuê đất, chi phí điện nước… nhưng TTTM vẫn không tăng bất cứ chi phí nào để tạo điều kiện cho các hộ kinh doanh. Song, số lượng các hộ đăng ký kinh doanh tại TTTM ngày càng giảm. Điển hình như ở tầng 1, tại khu bánh kẹo rượu bia, có 58 gian nhưng mới chỉ có 17 hộ vào kinh doanh; Khu tạp phẩm có 104 quầy nhưng mới 1/2 hộ vào kinh doanh (53 hộ)… Ông Vượng ngậm ngùi nói: “Hơn 100 hộ chưa ra để kinh doanh, 1.5 tầng TTTM vẫn bỏ trống chưa có khách thuê… khiến doanh nghiệp đều đang phải bù lỗ hàng tháng”.
Ngừng thực hiện mô hình chợ kết hợp TTTM
Lý do khiến các TTTM dù có hạ tầng tốt nhưng đều trong tình trạng “ế khách” thường xuyên, đại diện Ban quản lý các TTTM đều cho rằng, nguyên nhân xuất phát từ tình hình khách quan, đó là có quá nhiều chợ cóc, chợ tạm vẫn đang tồn tại. Trong khi người dân vẫn có thói quen “chợ chân chống” thì việc đi vào TTTM để mua thực phẩm vẫn còn xa vời.
Chuyên gia kinh tế Phạm Tất Thắng cho rằng, sở dĩ các TTTM hoạt động èo uột là do cách xây dựng nâng cấp chợ truyền thống thành chợ - TTTM đã khiến chủ thể của các khu thương mại bị thay đổi, nghĩa là tiểu thương không còn đóng vai trò chủ chốt ở trong chợ. Ngoài ra, tại nhiều công trình xây dựng chợ kết hợp TTTM thường không lấy mục tiêu thương mại là chính, mà đã lợi dụng các khu đất vàng để xây dựng rồi thực hiện cho thuê văn phòng, cửa hàng… mục đích kinh doanh để thu hồi vốn.
Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Lê Hồng Thăng trong cuộc trao đổi với PV Tiền Phong đã cho biết, 3 năm trước, HĐND TP cũng đã có cuộc đánh giá về hiệu quả hoạt động của mô hình chợ kết hợp TTTM. Sở Công Thương cũng đã nhiều lần có chính sách hỗ trợ đối với các doanh nghiệp thực hiện dự án TTTM, song, các doanh nghiệp vẫn kêu lỗ. Ông Thăng nói thêm: “Ban đầu, họ đổ cho là do sự xuất hiện của các chợ cóc, chợ tạm, đến khi chợ cóc chợ tạm bị dẹp mà vẫn lỗ thì cần phải tính toán lại”.
Lãnh đạo Sở Công Thương cho rằng, với bài toán đầu tư, không thể khẳng định 100% là sẽ thắng, vì vậy, Sở cũng đã hỗ trợ doanh nghiệp, song, vẫn không được thì cần phải xem xét lại mô hình này. Đồng thời, UBND TP. Hà Nội cũng đã có văn bản yêu cầu không thực hiện triển khai hình thức kết hợp này nữa. Chợ truyền thống là truyền thống, còn TTTM là TTTM, không thể làm lẫn lộn được. Cùng với đó, ông Thăng cũng khẳng định, Hà Nội sẽ tiếp tục duy trì mô hình chợ truyền thống nhằm đảm bảo phục vụ cho nhu cầu của dân sinh. Về câu hỏi liệu có hay không việc lợi dụng hình thức chuyển đổi để lấy “đất vàng” xây TTTM, Giám đốc Sở này khẳng định, hoàn toàn không có, vị trí nào thuận lợi cho phát triển việc gì thì sẽ được xây dựng phục vụ vào mục đích đó.
Vấn đề kết hợp chợ với TTTM cũng được đề cập đến trong phiên họp HĐND TP. Hà Nội diễn ra ngày 5/7. Tại đây, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Doãn Toản đã thông tin, qua khảo sát thực tế cho thấy, mô hình chợ kết hợp TTTM đã hoạt động không có hiệu quả. Ví dụ như chợ Cửa Nam, chợ Hàng Da là những điển hình sau khi TTTM hoạt động thì chợ truyền thống cũng mất luôn. Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội cho hay: Sẽ không tiến hành làm các mô hình dự kiến kết hợp chợ truyền thống với TTTM như chợ Ngã Tư Sở, hay chợ Xuân La nữa, mà chỉ xây dựng các chợ truyền thống.
Đại diện Ban quản lý tại TTTM Chợ Mơ cho biết, từ khi được đưa vào hoạt động (năm 2014) cho đến nay, đã có tới 535 điểm kinh doanh trên tổng số 1.129 điểm kinh doanh ngừng hoạt động.